Akt agregacji

Agregacja? A co to takiego?

Na co dzień bardzo często posługujemy się różnymi dokumentami – dowodem osobistym, legitymacją, paszportem itp. Są dokumenty państwowe, są także dokumenty kościelne. Takim właśnie jest Dokument Agregacji, wydany przez Kurię Generalną Zakonu Kaznodziejskiego Zgromadzeniu Sióstr św. Dominika.

Prawo agregowania instytutu przysługiwało przełożonemu generalnemu pierwszego Zakonu (Bracia Dominikanie). Sama agregacja stanowi natomiast rodzaj unii duchowej pomiędzy agregowanym instytutem a Zakonem. Na jej mocy członkowie tego instytutu uczestniczą w dobrach duchowych i przywilejach przyznanych Zakonowi. Ponadto ten rodzaj unii duchowej powinien się wyrażać poprzez wzajemne okazywanie sobie pomocy oraz roztoczenie opieki duchowej nad agregowanym instytutem przez członków pierwszego Zakonu. Agregacja nie niesie za sobą natomiast żadnych konsekwencji w postaci prawnego uzależnienia instytutu starającego się o jej dokonanie od przełożonych pierwszego zakonu.

Celem życia każdego chrześcijanina jest osiągnięcie świętości. Z tego powodu najważniejszym skutkiem dokonanej agregacji, mającym bezpośrednie przełożenie na sytuację każdej siostry ze Zgromadzenia Świętego Dominika wydaje się być nie tyle możliwość uzyskania zatwierdzenia przez Stolicę Apostolską, co raczej fakt włączenia w uczestnictwo w dobrach duchowych, odpustach i przywilejach. Dzięki nim droga ku niebu może być bezpieczniejsza. Zwiększa się także znacznie wachlarz możliwości pomocy duszom, które w czyśćcu oczekują na wejście do radości nieba.

Droga do zatwierdzenia naszego Zgromadzenia przez papieża

  1. 8.08.1861r. - Początek Zgromadzenia – otwarcie pierwszego Nowicjatu
  2. 29.01.1867r. - Zatwierdzenie Ustaw Sióstr III Zakonu św. Ojca Dominika Konwentualnych w Wielowsi z 1867 roku przez biskupa przemyskiego Antoniego Manastyrskiego.
  3. 4.07.1867r. – Zgoda władz państwowych na dokonanie erekcji kanonicznej (zatwierdzenia Zgromadzenia na prawie biskupim) nowej wspólnoty zakonnej.
  4. 15.01.1868r. - Akt erekcji kanonicznej.
  5. 8.08.1869r. - Pierwszy sygnał duchowej więzi Zgromadzenia z Zakonem - słowa wypowiedziane przez o. Jandel’a do Matki Kolumby w Wielowsi: „Ciebie i Twoje Zgromadzenie wcielam na zawsze do naszego Zakonu”.
  6. 6.06.1883r. - Zatwierdzenie nowych zmian w niedawno zatwierdzonych konstytucjach, by odpowiadały one już nie „siostrom konwentualnym w Wielowsi”, ale „siostrom kongregacyi wielowiejskiej”. Do nowych konstytucji dołączony był list polecający napisany przez ówczesnego dyrektora Zgromadzenia, ks. Józefa Webera.
  7. Wystosowanie pisma przez biskupa przemyskiego Łukasza Soleckiego do Rzymu z prośbą o nadanie wspólnocie założonej przez Matkę Kolumbę Decretum Laudis (Dekret Pochwalny). W załączniku był egzemplarz Konstytucji, celem poddania ich ocenie przez Kongregację do spraw Zakonów.
  8. Wprowadzenie zmian do Konstytucji, dotyczących głównie formy zapisu, używanych sformułowań, braku wystarczającej ilości odwołań do dokumentów wydawanych przez Kongregację. Pomimo stwierdzenia pewnych niedoskonałości, ogólna ocena Konstytucji i prośby o udzielenie Dekretu Pochwalnego, była pozytywna, z zastrzeżeniem, by z ostatecznym zatwierdzeniem samych ustaw wstrzymać się do momentu naniesienia przez fundatorkę koniecznych poprawek.
  9. 10.03.1885r. - Podjęcie decyzji o nadaniu Dekretu Pochwalnego.
  10. 21.03.1885r. - Nadanie Dekretu Pochwalnego. W jego tekście została umieszczona informacja o włączeniu sióstr Zgromadzenia do udziału w odpustach i łaskach II Zakonu świętego Dominika (klauzurowe Siostry Dominikanki). Była to pierwsza tego typu wzmianka zarejestrowana na piśmie. Na kolejną Zgromadzenie musiało czekać niemal trzydzieści lat.
  11. 22.07.1911r. - Wydanie dokumentu agregacji – (Przez długi czas posiadał status zagubionego. Funkcjonował mocno w świadomości Zgromadzenia, jednakże kolejne przenosiny Archiwum Generalnego spowodowały, że nikt nie umiał wskazać miejsca jego przechowywania.) Agregacja stanowi szczególny rodzaj więzi duchowej pomiędzy Zgromadzeniem a Zakonem.
  12. 18.08.1911r. - Nadanie Zgromadzeniu Decretum Approbationis (dekret aprobacyjny), czyli zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską.
  13. 15.03.1971r. – Wydano nowy dokument agregacji (ponieważ pierwotny Dokument Agregacji z 22 lipca 1911 r. zaginął – został jednak odnaleziony w ostatnich latach.)

Tekst Dokumentu agregacji z 22 lipca 1911 roku

Każdy dokument posiada określoną formę zewnętrzną, charakterystyczny układ graficzny, czy specyficzny język, którym przekazana została jego treść. Tak też jest z Dokumentem Agregacji z 22 lipca 1911 roku. Jego forma sprawia, że nie sposób przejść obok niego obojętnie. Wystawienie dokumentu miało sens o tyle, o ile niósł on za sobą jakąś konkretną treść. W przypadku Dokumentu Agregacji została ona ukryta w dwóch miejscach. Pierwszym jest sam tekst dokumentu, drugim – bogata ikonografia. Dla wydobycia tej treści konieczna jest analiza zarówno jednego, jak i drugiego elementu. Jak się bowiem okazuje, tekst i obraz w tym wypadku uzupełniają się i pokazują cel bycia członkiem wspólnoty dominikańskiej, jak i drogę do jego osiągnięcia.

Klasyczny podział jakiegokolwiek tekstu nakazuje wyróżnić w nim wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Nie inaczej jest w przypadku dokumentu. W Dokumencie Agregacji pierwsza z nich zawiera w sobie informacje o wystawcy dokumentu – Jacku Marii Cormier, profesorze świętej teologii i generale całego Zakonu Kaznodziejskiego w latach 1904-1916. Druga pozwala zidentyfikować adresata pisma. W tym konkretnym przypadku stanowią go przeorysza generalna i wszystkie siostry Trzeciego Zakonu Świętego Dominika, które swój dom główny mają w Wielowsi, w diecezji przemyskiej.

Z omawianego przez nas Dokumentu Agregacji dowiadujemy się, że założenie Trzeciego Zakonu przypisuje się świętemu Dominikowi, sławnemu Obrońcy Wiary i Rycerzowi Chrystusa. Przedstawiono tutaj w bardzo dużym skrócie charakter i cel działalności Zakonodawcy, rozwój wspólnot dominikańskich i poparcie udzielane Zakonowi przez kolejnych papieży oraz wskazano, że największą ozdobą Zakonu Kaznodziejskiego są jego święci, szczególnie Katarzyna Sieneńska i Róża z Limy.

Po tym krótkim nakreśleniu historii Zakonu dokument przechodzi w swoim rozwinięciu do arengi, czyli do pokazania, co stanowiło motywację dla wystawienia dyplomu. W przypadku agregacji sprawa przedstawiała się dość prosto – Zgromadzenie wystosowało skierowaną do generała Zakonu Kaznodziejskiego prośbę o dokonanie aktu agregacji oraz o zezwolenie na owocne korzystanie z łaski i odpustów przynależnych Trzeciemu Zakonowi. W tej części podana jest także informacja o rodzaju działalności apostolskiej, prowadzonej przez siostry kongregacji wielowiejskiej. Od arengi następuje płynne przejście do promulgacji – ogłoszenia woli wystawcy. Okazuje się, że wolą generała, na mocy udzielonej mu władzy apostolskiej, jest przyjęcie i wpisanie Zgromadzenia w poczet Trzeciego Zakonu. Konkretne konsekwencje prawne, jakie niesie za sobą to stwierdzenie określa kolejna część dokumentu, czyli dyspozycja. Głosi ona, że agregacja obejmuje wszystkie siostry oraz pobożne kobiety, które złożyły lub złożą w przyszłości śluby według Reguły Trzeciego Zakonu oraz zatwierdzonych Konstytucji właściwych Zgromadzeniu. Co jest niezmiernie ważne to fakt, że uczestnictwo w przywilejach, łaskach i odpustach rozciąga się na całe życie konkretnej siostry, a nie tylko na jego część doczesną.

Zakończenie dokumentu, w języku dyplomatyki, nazywane eschatokołem, w przypadku naszego dokumentu zbudowane jest z datacji i testacji, które wskazują odpowiednio na czas wystawienia dyplomu oraz na świadków, którzy składają swoje podpisy. Dzięki temu wiemy, że Dokument Agregacji został wystawiony 22 lipca 1911 r. w rzymskim Angelicum w obecności generała Zakonu Jacka Marii Cormier oraz jego socjusza, pochodzącego z prowincji greckiej Hieronima Coderch. Dodatkowym potwierdzeniem autentyczności dokumentu jest okrągła, sucha pieczęć, odciśnięta bezpośrednio na papierze, na którym został wydrukowany omawiany dokument, z napisem w otoku: „Fr. Hyacinthus Maria Cormier Mag. Generalis Ord. Praed.” Niemożliwe jest natomiast dokładne odczytanie przedstawienia napieczętnego. Widoczny jest jedynie zarys kapelusza z chwostami, co podobnie jak napis legendy wskazuje, że jest to pieczęć generalska.

Agregacja do Zakonu Kaznodziejskiego pozwoliła Zgromadzeniu otrzymać ostateczne zatwierdzenie ze strony Stolicy Apostolskiej. Było to bardzo ważne z punktu widzenia całej wspólnoty. Wydaje się jednak, że w życiu poszczególnych sióstr bardziej bezpośrednie przełożenie znalazły zapisy o włączenie w uczestnictwo w dobrach duchowych. Tym bardziej, że okazji do uzyskania różnego rodzaju odpustów było sporo.

Ikonografia dokumentu

Informacje, które zostały zapisane w tekście dokumentu, zawierają jasny przekaz. Natomiast pole do szerokiej interpretacji, które na pierwszy rzut oka jest zupełnie niewidoczne, pojawia się dopiero przy pochyleniu się nad ikonografią dokumentu.

Fenomen tych 42 obrazków połączonych „szlaczkiem z liści” polega na bardzo głębokiej treści, którą za sobą niosą. Ciekawą rzeczą jest pokazana poprzez ułożenie wizerunków świętych coraz rzadziej dzisiaj praktykowana tradycja podziału przestrzeni kościoła na teren mężczyzn i kobiet. Panowie po lewej, panie po prawej. Taki obraz można zobaczyć dziś w niektórych wiejskich kościołach, czy na obrazach przedsoborowych, które prezentują większą grupę świętych obojga płci. Wyłania się on także z układu wizerunków przedstawionych w obramowaniu omawianego dokumentu.

Nie to jest jednak najważniejsze. Paradoksalnie, największy ładunek treściowy niesie w sobie ów „szlaczek”, który przy bliższej obserwacji okazuje się być gałęziami drzewa, którego pień wyrasta z łona św. Dominika, a koniec – korona, skupia się przy ikonce Matki Bożej, Opiekunki Zakonu Kaznodziejskiego. Te dwa obrazki stanowią centralne miejsca odpowiednio dolnego i górnego rzędu wizerunków świętych. Po lewej stronie, jak już zostało powiedziane, znajduje się 20 przedstawień świętych mężczyzn, a po prawej takiej samej liczby kobiet, w białych habitach. Ten pień, gałęzie, sposób umieszczenia na nich kółeczek z podobiznami świętych przywodzą na myśl drzewo genealogiczne. Okazuje się, że jest to jak najbardziej trafne skojarzenie. Podpisanie wizerunków i dopisanie do imion dat śmierci, czy – mówiąc językiem Kościoła – narodzin dla nieba, sprawia, że całość układa się w szczególną genealogię świętości.

Przesłaniem, które można odczytać z ikonografii jest to, że celem życia w Zakonie Kaznodziejskim ma być wejście do Nieba, czyli znalezienie się pod płaszczem Maryi. Pomocą dla jego osiągnięcia są odpusty. Ciekawy jest także dobór świętych, których łączą właściwie tylko dwie rzeczy – za życia na ziemi wstąpili do Zakonu Kaznodziejskiego, teraz są świętymi. Ponieważ to właśnie przykłady pociągają, krótkie życiorysy świętych, można znaleźć tutaj.

Święci i błogosławieni przedstawieni w ikonografii Dokumentu Agregacji

1. Najświętsza Maryja Panna, Opiekunka Zakonu Kaznodziejskiego
2. Św. Dominik
3. Błogosławiony Reginald z Orleanu
4. Błogosławiony Jordan z Saksonii
5. Święty Piotr Gonzalez
6. Święty Jacek
7. Święty Piotr z Werony
8. Święty Rajmund z Penyafort
9. Święty Tomasz z Akwinu
10. Błogosławiony Albert z Bergamo
11. Św. Albert Wielki
12. Bł. Henryk Suzo
13. Bł. Rajmund z Kapui
14. Bł. Jan Dominici
15. Św. Wincenty Ferreriusz
16. Bł. Piotr Geremia
17. Św. Jan z Kolonii
18. Św. Antonin z Florencji
19. Św. Pius V
20. Św. Ludwik Bertrand
21. Św. Marcin de Porres
22. Św. Jan Macias
23. Bł. Joanna d’Aza
24. Błogosławione Diana, Cecylia i Amata
25. Św. Zdzisława
26. Św. Agnieszka z Montepulciano
27. Bł. Emilia Bicchieri
28. Bł. Małgorzata z Città di Castello
29. Bł. Willana de Botti
30. Bł. Imelda
31. Św. Katarzyna ze Sieny
32. Bł. Klara Gambacorta
33. Bł. Małgorzata z Sabaudii
34. Bł. Joanna Portugalska
35. Bł. Hosanna z Mantui
36. Bł. Magdalena Panatteri
37. Bł. Stefania Quinzani
38. Bł. Maria Bartłomieja Bagnesi
39. Bł. Katarzyna Racconigi
40. Bł. Łucja z Narni
41. Św. Katarzyna Ricci
42. Św. Róża z Limy

Co znaczy być dominikanką? Jedna z możliwych odpowiedzi na to pytanie zawiera się w programie zawartym w Dokumencie Agregacji. Być dominikanką, to dążyć do nieba drogą miłości Pana Boga i bliźnich, wyznaczoną przez św. Dominika. Duża liczba kanonizowanych i beatyfikowanych członków Zakonu pokazuje, że taki ideał nie jest abstrakcją. Wpisanie Zgromadzenia w tradycję dominikańską, sięgającą XIII wieku, sprawia, że współczesne dominikanki są niejako zobowiązane do czerpania pełnymi garściami z dziedzictwa całego Zakonu.

Agregacja niesie za sobą bardzo konkretne przywileje, które ułatwiają dążenie do świętości. Konsekwencją tego włączenia są także pewne zobowiązania, między innymi obowiązek modlitwy za braci i siostry w św. Dominiku, radosne podejmowanie współpracy. Chociaż niezależne pod względem jurysdykcji, Zgromadzenie jest odpowiedzialne za podejmowanie misji specjalnej Zakonu Kaznodziejskiego – głoszenia Królestwa Bożego i nauczania prawd wiary. I choć często podejmowane apostolstwo może nie odnosić się bezpośrednio do tego wezwania, to spełniane z miłością i w posłuszeństwie zawsze przyniesie takie właśnie owoce. Jednoznacznie wskazuje na to przykład świętych i błogosławionych Zakonu Kaznodziejskiego. Różni charakterem, pełniący zupełnie odmienne posługi, złączeni przynależnością do Zakonu Kaznodziejskiego i bezgraniczną miłością Pana Boga, patrzą na nas z karty Dokumentu Agregacji, zapraszając do zajęcia miejsca w ich szeregach.

Dokument Agregacji z 22 lipca 1911,



UKOCHANYM W SYNU BOGA
GENERALNEJ PRZEŁOŻONEJ I WSZYSTKIM I KAŻDEJ Z OSOBNA SIOSTROM
TRZECIEGO ZAKONU ŚW. DOMINIKA PRZEBYWAJĄCYM W GŁÓWNYM DOMU
W MIEJSCOWOŚCI W WIELOWSI DIECEZJI PRZEMYSKIEJ
MY, BRAT JACEK MARIA CORMIER
PROFESOR ŚW. TEOLOGII, KORNY MAGISTER GENERALNY BRACI CAŁEGO
ZAKONU KAZNODZIEJSKIEGO I SŁUGA
POZDROWIENIE I UCZESTNICTWO W DOBRACH DUCHOWNYCH
Bardzo święty Patriarcha Dominik, głośny obrońca wiary i Żołnierz Chrystusa, by gruntowniej i szczęśliwiej zniszczyć herezje i pokonać nieprzyjaciela dusz bronią wiary, męstwa, umartwienia i miłości, założył nie tylko Zakon Kaznodziejski Braci i zbożne mieszkania zakonnic, na rozmyślaniu o rzeczach Bożych pod ścisłą klauzurą przebywających, lecz zaprowadził Trzeci Zakon, Wojsko Chrystusa inaczej powszechnie od Pokuty zwany. To właśnie zgromadzenie, przez wielu papieży potwierdzone i łaskami, przywilejami i niezliczonymi odpustami wyposażone i wzmocnione wydało wielki zastęp wiernych sług Chrystusa, obojga płci, głośnych ze świętości. Pomiędzy tymi zajaśniały chwalebnie Dziewica Katarzyna Sieneńska, najmilsza oblubienica Jezusa Chrystusa jak i ów pierwszy kwiat świętości Ameryki Południowej Róża Limańska. Tym zachęcone wy, najmilsze córki, poświęcające się wychowaniu dzieci w ochronce i w szkole i w swoim Zgromadzeniu wspólnie żyjące, kiedyście natarczywie prosiły jako ważnie do Trzeciego Zakonu należące, abyście mogły korzystać z odpustów i łask temuż Zakonowi przyznanych. My więc skłaniając się do gorących życzeń i kornych próśb, na mocy władzy od Stolicy Świętej nam udzielonej, niniejszym aktem wszystkie i każdą z osobna siostry, czyli pobożne niewiasty w tym waszym Zgromadzeniu żyjące wobec legalnego każdorazowego Przełożonego lub innego Kapłana przez ordynariusza zatwierdzonego, którego też i my w tym celu, teraz i na przyszłość osobliwie i wyraźnie upoważniamy, według reguł Trzeciego Zakonu i według własnych zatwierdzonych Konstytucji swego Zgromadzenia, wszystkie Siostry (po ślubach uroczystych) które śluby złożyły lub w przyszłości składać będą przyjmujemy i włączamy do Trzeciego Zakonu naszego Żołnierzy Chrystusa czyli od Pokuty i do niego przypisujemy tak iż stają się uczestniczkami nie tylko wszystkich dóbr duchownych Zakonu w ogólności lecz wszystkich przywilejów, łask i odpustów w szczególności jakimi inne siostry Trzeciego Zakonu wspólnie żyjące tak za życia jak i przy śmierci prawnie korzystają i otrzymują.
W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego
Dano w Rzymie w Pałacu naszym w Kolegium Międzynarodowym Anielskim
dnia 22 lipca 1911r.
Br. Hieronim Coderch
Prowincjał Grecji i Socjusz

br. Jacek Maria Cormier
Magister Generalny Zakonu
(*lub z prowincji greckiej)

Dokument Agregacji z 15 marca 1971



My
BR. ANICET FERNANDEZ
PROFESOR ŚW. TEOLOGII I CAŁEGO ZAKONU BRACI KAZNODZIEJÓW
POKORNY MAGISTER GENERALNY I SŁUGA
w Ukochanym Synu Bożym:
Przełożonej Generalnej Rozarianie Mikiewicz
ze wszystkimi Siostrami Zgromadzenia Sióstr św. Dominika w Białej Niżnej (Polska)
Pozdrowienie i uczestnictwo dóbr duchowych.
Św. Patriarcha Dominik, sławny obrońca wiary i żołnierz Chrystusowy, aby tym pełniej Zakon przez niego założony cel swój, a mianowicie – zbawienie dusz osiągnął, nie tylko Braci Kaznodziejów i pobożne domy zakonne Mniszek, lecz i Trzeci Zakon ustanowił, nazwany popularnie Milicją Chrystusową albo Pokuty.
Instytucja ta, przez wielu papieży zatwierdzona i powiększona, wydała z obydwu płci ogromną liczbę wiernych sług Chrystusa, wsławionych świętością życia. Między nimi zajaśniała słynna dziewica, św. Katarzyna Sieneńska, oblubienica Chrystusa, Jezusowi zaślubiona, ogłoszona niedawno Doktorem Kościoła, jak również ów pierwszy kwiat świętości Ameryki Południowej – św. Róża z Limy. W końcu Instytucja ta została włączona do Zgromadzeń Zakonnych.
Kiedy więc Wy, Najdroższe Córki i pobożne Siostry Zgromadzenia, założone przez Czcigodną Matkę Kolumbę Białecką i popularnie zwane Siostrami św. Dominika z Białej Niżnej (Polska), którego Dom Generalny znajduje się w diecezji tarnowskiej, tamże i w innych domach wspólnie żyjące, prosiłyście nas, ażebyśmy, według kanonu 492, Zgromadzenie Wasze wraz ze wszystkimi domami przyłączyli do Zakonu naszego, abyście mogły korzystać z odpustów i przywilejów udzielonych Zakonowi.
Przychylając się do Waszych życzeń i pokornych próśb, na podstawie przedłożonego pisma i powagą naszego Urzędu, jak też uchwałą naszej Rady Generalnej, powyższe Zgromadzenie pod nazwą św. Dominika w Białej Niżnej, ze wszystkimi domami i Siostrami obecnymi i przyszłymi – usynowiamy i do Zakonu naszego włączamy i ogłaszamy jako usynowione i przyłączone do Zakonu.
Nam powierzoną powagą Apostolską czynimy Zgromadzenie uczestnikiem wszystkich łask, przywilejów i odpustów oraz wszystkich dóbr duchowych Zakonu w ogóle, tak w życiu, jak przy śmierci, z których korzystają i sycą się Trzecie Kongregacje Zakonu św. Dominika prawnie przyjęte do naszego Zakonu.
W Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen.
Dano w Rzymie, w naszej Kurii Generalnej, dnia 15 marca, Roku Pańskiego 1971.
Prot. Nr 710315/8P
Br. Patricius Pillastro, OP
sekr. gen. Zakonu
Br. Anicetus Fernandez, OP
Magister Zakon

Więcej informacji w książce: „Ciebie i Twoje Zgromadzenie…” Zgromadzenie Sióstr świętego DOMINIKA w świetle Dokumentu agregacji z 22 lipca 1911 roku – s. Ewa Korzeniewska OP

W górę